|
|
| (155 intermediate revisions by the same user not shown) |
| Line 2: |
Line 2: |
|
| |
|
| [[Bouwstijlen#Bouwstijlen in Nederland|'''◄ OVERZICHT BOUWSTIJLEN''']] | | [[Bouwstijlen#Bouwstijlen in Nederland|'''◄ OVERZICHT BOUWSTIJLEN''']] |
| | | = Ontstaan = |
| | | Net als de belangstelling voor [https://nl.wikipedia.org/wiki/De_klassieken <u>de klassieken</u>] ontstond er in de 19e eeuw belangstelling voor bouwstijlen uit de voorgaande eeuwen. Ook de opkomst van de archeologie in de 19e eeuw heeft veel bijgedragen aan de hernieuwde belangstelling voor de klassieken. ''Neostijlen'' is het overkoepelende woord voor het gebruik van elementen die een stijl weerspiegelen van een ander tijdperk. ''Neo'' is het Griekse woord voor 'nieuw', in deze context vergelijkbaar met 'heropleving'. Als we het bijvoorbeeld hebben over het ''neoclassicisme'' betekent dit dus heropleving van het classicisme. Het eclecticisme is het gevolg van het combineren van neostijlen. Neostijlen bepaalden in de 19e eeuw het gezicht van de architectuur, en tegelijkertijd waren de technische en maatschappelijke ontwikkelingen groot door de industriële revolutie. Architecten hadden echter weinig oog voor nieuwe mogelijkheden, zij hielden zich vast aan de maatverhoudingen en ornamentiek uit het verleden, architectuur werd namelijk beschouwd als iets wat tot stand kwam door vaststaande regels en klassieke ontwerpprincipes. Rond 1870 nam men aan dat voor elk gebouwtype een toepasselijke bijbehorende stijl was; voor overheidsgebouwen en openbare gebouwen werd de neoclassicisme gehanteerd, voor kerkgebouwen de neogotiek, voor villa's bouwstijlen uit eigen nationale en/of regionale traditie. Er ontstonden eigenzinnige en excentrieke gebouwen door gebouwen uit het Oosten te bestuderen. De fabrieken die naar aanleiding van de industriële revolutie uit de grond schoten werden door de ingenieurs op een hoog-technische wijze gebouwd. |
| == Ontstaan ==
| |
| Net als de belangstelling voor [https://nl.wikipedia.org/wiki/De_klassieken <u>de klassieken</u>] ontstond er in de 19e eeuw belangstelling voor bouwstijlen uit de voorgaande eeuwen. ''Neostijlen'' is het overkoepelende woord voor het gebruik van elementen die een stijl weerspiegelen van een ander tijdperk. ''Neo'' is het Griekse woord voor 'nieuw', in deze context vergelijkbaar met 'heropleving'. Als we het bijvoorbeeld hebben over het ''neoclassicisme'' betekent dit dus heropleving van het classicisme. Het eclecticisme is het gevolg van het combineren van neostijlen. Neostijlen bepaalden in de 19e eeuw het gezicht van de architectuur, en tegelijkertijd waren de technische en maatschappelijke ontwikkelingen groot door de industriële revolutie. Architecten hadden echter weinig oog voor nieuwe mogelijkheden, zij hielden zich vast aan de maatverhoudingen en ornamentiek uit het verleden, architectuur werd namelijk beschouwd als iets wat tot stand kwam door vaststaande regels en klassieke ontwerpprincipes. Rond 1870 nam men aan dat voor elk gebouwtype een toepasselijke bijbehorende stijl was; voor overheidsgebouwen en openbare gebouwen werd de neoclassicisme gehanteerd, voor kerkgebouwen de neogotiek, voor villa's bouwstijlen uit eigen nationale en/of regionale traditie. Er ontstonden eigenzinnige en excentrieke gebouwen door gebouwen uit het Oosten te bestuderen. De fabrieken die naar aanleiding van de industriële revolutie uit de grond schoten werden door de ingenieurs op een hoog-technische wijze gebouwd. | |
| {| class="wikitable" | | {| class="wikitable" |
| |+ | | |+ |
| Line 13: |
Line 11: |
| !Periode heropleving | | !Periode heropleving |
| |- | | |- |
| |Classicisme | | |'''Classicisme''' |
| |1630 – 1700 | | |1630 – 1700 |
| |Neoclassicisme | | |'''Neoclassicisme''' |
| |1800 – 1900 | | |1770 – 1880 |
| |- | | |- |
| | | | |'''Gotiek''' |
| |
| |
| |Neogrec
| |
| |1815 – 1845
| |
| |-
| |
| |Gotiek
| |
| |1230 – 1560 | | |1230 – 1560 |
| |Neogotiek | | |'''Neogotiek''' |
| |1830 – 1920 | | |1830 – 1920 |
| |- | | |- |
| |Renaissance | | |'''Renaissance''' |
| |1525 – 1630 | | |1525 – 1630 |
| |Neorenaissance | | |'''Neorenaissance''' |
| |1870 – 1915 | | |1870 – 1915 |
| |}
| |
|
| |
| == Neoclassicisme ==
| |
| Het neoclassicisme ontstond rond 1800. Het neoclassicisme nam het classicisme als voorbeeld. Het tempelfront was het belangrijkste motief. En je ziet veel pilasters (platte zuilen tegen de gevels). Dat zie je bijvoorbeeld goed bij Koninklijk Theater Carré in Amsterdam. Neo-Grec is een vorm van neoclassicisme. Een voorbeeld is de Winkel van Sinkel in Utrecht.
| |
|
| |
| Het neogrec is een vorm van neoclassicisme, een typische overgangsstijl van het late classicisme van de 18e eeuw naar de neostijlen van de 19e eeuw. De stijl werd gekenmerkt door klassieke vormen, uitgevoerd met zuilen, architraven en frontons. Ook de witgepleisterde interieurs zijn typerend voor deze stijl.
| |
|
| |
| == Neogotiek (1830-1920) ==
| |
| Rond 1830 ontstond een decoratieve en romantisch getinte neogotiek. Rond 1850 maakte deze plaats voor de (rationele) neogotiek van de bekende architect Pierre Cuypers. Hij nam de constructieprincipes van de middeleeuwse gotische kathedralen als uitgangspunt. Deze neogotiek werd toegepast op veel rooms-katholieke kerken die tussen 1860 en 1910 werden gebouwd. Bouwstijl die met name in de kerkbouw veel en langdurig is toegepast. Geïnspireerd op de middeleeuwse gotische voorbeelden met spitsbogen, boogfriezen, pinakels en drie- en vierpasvormen. De middeleeuwse, katholieke gotiek won in het begin van de 19e eeuw aan invloed omdat in de Franse tijd (1795-1813) de godsdienstvrijheid officieel werd ingevoerd. De katholieken konden nu hun schuilkerken vervangen door nieuwe kerken en kozen daarvoor bij voorkeur de gotische bouwstijl met de kenmerkende torenspits. Na ongeveer 1875 werd de samenhang tussen architectuur interieur en kerkaankleding sterker tot één concept.
| |
|
| |
| === Willem II-gotiek (1830-1860) ===
| |
| De door koning Willem II gepropageerde gotiek heeft als kenmerk de manier waarop de oorspronkelijk in metselwerk en natuursteen uitgevoerde constructies worden nagebootst in gips en pleisterwerk. Een belangrijk kenmerk ten opzichte van de latere neogotiek is dat gotische vormen decoratief werden toegepast en dat de gotische constructieve principes nog niet begrepen werden. De Willem II-gotiek kenmerkt zich ook door de verwerking van Engelse romantische invloeden.
| |
|
| |
| == Eclecticisme (1850-1880) ==
| |
| Bij het eclecticisme werden verschillende historische stijlen door elkaar heen gebruikt. Architecten kozen het beste van de verschillende oude stijlen voor hun gebouw. De architect Leliman introduceerde in 1860 de term ‘eklektisch’, afgeleid van het Griekse woord voor uitkiezen. De stijl werd gebruikt bij bijna alle soorten gebouwen. Zoals kantoren, kazernes, scholen en ziekenhuizen. Maar ook stations, hotels, warenhuizen en woningen. In het eclecticisme werden verschillende historische stijlen gecombineerd tot een nieuw geheel. De basis is hierbij doorgaans het neoclassicisme. Het is niet uitzonderlijk dat er ook nieuwe stijlen toe werden gevoegd, zoals chaletstijl of art-nouveau-elementen.
| |
|
| |
| == Neorenaissance (1870-1915) ==
| |
| Rond 1875 verscheen naast het neoclassicisme en de neogotiek een derde neostijl: de neorenaissance. Hierbij werd de architectuur uit het begin van de Gouden Eeuw (late renaissance) als voorbeeld genomen. Denk aan bakstenen gebouwen met trapgevels en speklagen. Veel voorkomende en lang toegepaste bouwstijl die in veel varianten voorkomt. De stijl grijpt terug op motieven van de renaissancebouwkunst en dan voornamelijk de Hollandse variant. Daartoe behoren onder andere de trapgevels, speklagen, de kenmerkende horizontale lijnen die de gevel in vlakken verdelen, blokken en kruiskozijnen. Ook invloeden uit de Franse bouwstijl van de Loirekastelen met rijke, natuurstenen gevels en indrukwekkende dakpartijen, of Italiaanse voorbeelden als zuilen en rondbogen.
| |
|
| |
| == Nederland: verspreiding en kenmerken ==
| |
| In Amsterdam bijvoorbeeld onderging de stad na ±1880 een grote economische opbloei, waardoor er weer veel werd gebouwd en verbouwd. Hierdoor werd ook aan de architectuur een nieuwe impuls gegeven. Vooral de neorenaissance was erg populair, een neostijl waarin de oud-Hollandse stijl van het begin van de 17e eeuw herleefde. Toevallig was dat niet, aangezien de periode als een tweede Gouden Eeuw werd ervaren. Vooral veel openbare gebouwen zijn in deze periode gebouwd.
| |
|
| |
| == Materialen en bouwwijzen ==
| |
|
| |
| == Voorbeelden Neostijlen in Nederland ==
| |
|
| |
| == De fases van de Neostijlen ==
| |
|
| |
| == Nederlandse architecten uit deze periode ==
| |
|
| |
| == Trefwoorden ==
| |
|
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Watertoren_(Dordrecht) <u>Villa Augustus, Dordrecht</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Vredespaleis <u>Vredespaleis, Den Haag</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Stadhuis_van_Rotterdam <u>Stadhuis Rotterdam</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Hotel_Des_Indes_(Den_Haag) <u>Hotel des Indes, Den Haag</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Winkel_van_Sinkel_(Utrecht) <u>Winkel van Sinkel, Utrecht</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninklijk_Theater_Carr%C3%A9 <u>Koninklijk Theater Carré, Amsterdam</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Sint-Petruskerk_(Vught) <u>DePetrus, Vught</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Rijksmuseum_Amsterdam <u>Rijksmuseum, Amsterdam</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Basiliek_van_de_Heilige_Nicolaas_(Amsterdam) <u>Nicolaasbasiliek, Amsterdam</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Station_Delft#1847-1885:_het_eerste_stationsgebouw_aan_de_Houttuinen <u>Station Delft</u>]
| |
| * Oude Bibliotheek TU Delft
| |
|
| |
| == Uitgebreid overzicht alle Neostijlen (internationaal) ==
| |
| {| class="wikitable mw-collapsible"
| |
| !Oorsprong
| |
| !Neostijl
| |
| !Omschrijving
| |
| |- | | |- |
| | rowspan="8" |'''Neostijlen die gemixt zijn'''
| | |'''Barok''' |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Eclecticisme_(architectuur) <u>Eclecticisme</u>] | | |1600 – 1750 |
| |Bewuste samenkomst van uiteenlopende historische stijlen
| | |'''Neobarok''' |
| |-
| |
| |Historicisme of Historisme
| |
| |Gemengde heroplevingen die verschillende oudere stijlen kunnen omvatten, gecombineerd met nieuwe elementen
| |
| |-
| |
| |Indo-Saraceense architectuur
| |
| |Heropleving van [https://nl.wikipedia.org/wiki/Indiase_architectuur <u>Indiase architectuur</u>] en [https://nl.wikipedia.org/wiki/Islamitische_architectuur <u>islamitische architectuur</u>]
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Mediterranean_Revival-architectuur <u>Mediterrane Revival-architectuur</u>]
| |
| |Heropleving van de Italiaanse [https://nl.wikipedia.org/wiki/Renaissancearchitectuur <u>renaissancearchitectuur</u>] en [https://nl.wikipedia.org/wiki/Churrigueresk <u>Spaanse barokke architectuur</u>]
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Nieuw_classicisme <u>Nieuwe Classicisme</u>]
| |
| |Overkoepelende term voor moderne architectuur volgens premodernistische principes
| |
| |-
| |
| |Architectuur uit de Russische Revival
| |
| |Algemene term voor een aantal verschillende stromingen binnen de Russische architectuur die ontstonden in het tweede kwart van de 19e eeuw
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Traditionalisme_(architectuur) <u>Traditionalistische School</u>]
| |
| |Heropleving van verschillende regionale traditionele stijlen
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Vernaculaire_architectuur <u>Lokale architectuur</u>]
| |
| |Overkoepelende term voor regionale architectuurtradities die door de tijdperken heen zijn voortgezet, ook gebruikt en geciteerd in revivalarchitectuur
| |
| |-
| |
| | rowspan="6" |'''Neostijlen op basis van de Oudheden'''
| |
| |Egyptische Revival
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Oud-Egyptische_architectuur <u>Oud-Egyptisch</u>]
| |
| |-
| |
| |Myceense Revival
| |
| |Myceens
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Renaissancearchitectuur <u>Renaissance</u>]
| |
| |Vroege opleving Klassieke Oudheid
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Neoclassicistische_architectuur <u>Neoclassicisme</u>]
| |
| |Latere heropleving Klassieke Oudheid:
| |
| | |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Palladianisme <u>Palladianisme</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Lodewijk_XVI-stijl <u>Lodewijk XVI-stijl</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Federale_stijl <u>Federale architectuur</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Jeffersoniaanse_architectuur <u>Jeffersoniaan</u>]
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Empirestijl <u>Empire-stijl</u>]
| |
| * Regency-architectuur
| |
| * [https://nl.wikipedia.org/wiki/Beaux-arts <u>Beaux-Arts</u>] (ook in de [https://nl.wikipedia.org/wiki/City_Beautiful-beweging <u>City Beautiful-beweging</u>])
| |
| * Russisch neoclassicisme
| |
| |-
| |
| |Griekse Revival-architectuur
| |
| | | | | |
| |- | | |} |
| |Neo-Grec
| |
| |Heroplevingen van [https://nl.wikipedia.org/wiki/Oud-Griekse_architectuur <u>Oud-Griekse architectuur</u>]
| |
| |-
| |
| | rowspan="5" |'''Neostijlen op basis van de Middeleeuwen'''
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Neo-Byzantijnse_architectuur <u>Neo-Byzantijns</u>]
| |
| |Heropleving van de [https://nl.wikipedia.org/wiki/Byzantijnse_architectuur <u>Byzantijnse architectuur</u>]:
| |
|
| |
|
| * Bristol-Byzantijns
| | <gallery mode="packed"> |
| * Russich-Byzantijns
| | File:DIVIDER.png |
| * Roemeense heropleving
| | </gallery> |
| * Servo-Byzantijnse heropleving
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Neoromaanse_architectuur <u>Neoromaans</u>]
| |
| |Heropleving van de Romaanse architectuur:
| |
| | |
| * Romaanse Revival-architectuur in het Verenigd Koninkrijk
| |
| * Richardsoniaanse Romaanse stijl
| |
| |-
| |
| |<u>[https://nl.wikipedia.org/wiki/Neogotiek Neogotiek]</u>
| |
| |Heropleving van de gotische architectuur:
| |
| | |
| * Timmerman-gotiek
| |
| * Collegiale gotiek
| |
| * Hoog-Victoriaanse gotiek
| |
| * Architectuur in Schotse baronstijl
| |
| * Neo-Manueline
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Neomoorse_architectuur <u>Neomoors</u>]
| |
| |Heropleving van Moorse architectuur:
| |
| | |
| * Neo-Mudejar
| |
| |-
| |
| |Neotudor
| |
| |Heropleving van [https://nl.wikipedia.org/wiki/Tudorstijl <u>Tudorstijl</u>]:
| |
| | |
| * Zwart-wit Revival-architectuur
| |
| |-
| |
| | rowspan="7" |'''Neostijlen op basis van de Renaissance'''
| |
| |Italianiserende architectuur
| |
| |
| |
| |-
| |
| |Architectuur in Palazzo-stijl
| |
| |Heropleving gebaseerd op het Italiaanse Palazzo
| |
| |-
| |
| |[https://nl.wikipedia.org/wiki/Mediterranean_Revival-architectuur <u>Mediterrane Revival-architectuur</u>]
| |
| |Heropleving van de Italiaanse renaissance-architectuur en Spaanse renaissance-architectuur
| |
| |-
| |
| |Palladiaanse Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van [https://nl.wikipedia.org/wiki/Palladianisme <u>Palladianisme</u>]
| |
| |-
| |
| |Châteauesque
| |
| |Heropleving van Franse renaissance-architectuur
| |
| |-
| |
| |Jacobethan
| |
| |Heropleving van Jacobijnse architectuur en Elizabethaanse architectuur
| |
| |-
| |
| |Stile Umbertino
| |
| |Heropleving van [https://nl.wikipedia.org/wiki/Renaissancearchitectuur <u>Italiaanse renaissance-architectuur</u>]
| |
| |-
| |
| | rowspan="6" |'''Neostijlen op basis van de Barok'''
| |
| |Dutch Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van Nederlandse barokke architectuur
| |
| |-
| |
| |Spaanse Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van Spaanse barokke architectuur
| |
| |-
| |
| |Edwardiaanse barokke architectuur
| |
| |Heropleving van Barok, uitgevoerd in Edwardiaanse stijl
| |
| |-
| |
| |Stalinistische barok
| |
| |Heropleving van Barok, uitgevoerd met Russische invloeden in de tijd van Stalin
| |
| |-
| |
| |Engelse barok
| |
| |Heropleving van Barok, uitgevoerd met Engelse invloeden
| |
| |-
| |
| |California Churrigueresque
| |
| |Heropleving van Churrigueresque en Mexicaanse barok
| |
| |-
| |
| | rowspan="10" |'''Overige neostijlen'''
| |
| |Neo Art Deco
| |
| |Heropleving van de Art Deco-architectuur
| |
| |-
| |
| |Cape Cod Revival
| |
| |Heropleving van Cape Cod
| |
| |-
| |
| |Dutch Colonial Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van de Nederlandse koloniale architectuur
| |
| |-
| |
| |Georgische Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van Georgische architectuur
| |
| |-
| |
| |Colonial Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van de Amerikaanse koloniale architectuur
| |
| |-
| |
| |Maya Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van Maya-architectuur
| |
| |-
| |
| |Architectuur in Pueblo Revival-stijl
| |
| |Heropleving van de traditionele architectuur van Pueblo
| |
| |-
| |
| |Spaanse koloniale heroplevingsarchitectuur
| |
| |Heropleving van de Spaanse koloniale architectuur
| |
| |-
| |
| |Mission Revival Style-architectuur
| |
| |Heropleving van de architectuur van de missies in Californië
| |
| |-
| |
| |Territoriale Revival-architectuur
| |
| |Heropleving van territoriale architectuur
| |
| |}
| |
