1800 – 1915: Neostijlen

◄ HOME

◄ OVERZICHT BOUWSTIJLEN

Ontstaan

Neostijlen is het brede begrip voor het gebruik van elementen die een stijl weerspiegelen van een ander tijdperk. Hierbij worden elementen uit dat tijdperk toegepast, soms eclectisch gecombineerd. De toetreding van neostijlen kwam vanaf 1815 op gang.

Neogrec (1815-1845)

Het neogrec is een vorm van neoclassicisme, een typische overgangsstijl van het late classicisme van de 18e eeuw naar de neostijlen van de 19e eeuw. De stijl werd gekenmerkt door klassieke vormen, uitgevoerd met zuilen, architraven en frontons. Ook de witgepleisterde interieurs zijn typerend voor deze stijl.

Neogotiek (1830-1920)

Bouwstijl die met name in de kerkbouw veel en langdurig is toegepast. Geïnspireerd op de middeleeuwse gotische voorbeelden met spitsbogen, boogfriezen, pinakels en drie- en vierpasvormen. De middeleeuwse, katholieke gotiek won in het begin van de 19e eeuw aan invloed omdat in de Franse tijd (1795-1813) de godsdienstvrijheid officieel werd ingevoerd. De katholieken konden nu hun schuilkerken vervangen door nieuwe kerken en kozen daarvoor bij voorkeur de gotische bouwstijl met de kenmerkende torenspits. Na ongeveer 1875 werd de samenhang tussen architectuur interieur en kerkaankleding sterker tot één concept.

Willem II-gotiek (1830-1860)

De door koning Willem II gepropageerde gotiek heeft als kenmerk de manier waarop de oorspronkelijk in metselwerk en natuursteen uitgevoerde constructies worden nagebootst in gips en pleisterwerk. Een belangrijk kenmerk ten opzichte van de latere neogotiek is dat gotische vormen decoratief werden toegepast en dat de gotische constructieve principes nog niet begrepen werden. De Willem II-gotiek kenmerkt zich ook door de verwerking van Engelse romantische invloeden.

Eclecticisme (1850-1880)

In het eclecticisme werden verschillende historische stijlen gecombineerd tot een nieuw geheel. De basis is hierbij doorgaans het neoclassicisme. Het is niet uitzonderlijk dat er ook nieuwe stijlen toe werden gevoegd, zoals chaletstijl of art-nouveau-elementen.

Neorenaissance (1870-1915)

Veel voorkomende en lang toegepaste bouwstijl die in veel varianten voorkomt. De stijl grijpt terug op motieven van de renaissancebouwkunst en dan voornamelijk de Hollandse variant. Daartoe behoren onder andere de trapgevels, speklagen, de kenmerkende horizontale lijnen die de gevel in vlakken verdelen, blokken en kruiskozijnen. Ook invloeden uit de Franse bouwstijl van de Loirekastelen met rijke, natuurstenen gevels en indrukwekkende dakpartijen, of Italiaanse voorbeelden als zuilen en rondbogen.

Alle

Oorsprong	Neostijl	Omschrijving
Neostijlen die gemixt zijn	Eclecticisme	Bewuste samenkomst van uiteenlopende historische stijlen
	Historicisme of Historisme	Gemengde heroplevingen die verschillende oudere stijlen kunnen omvatten, gecombineerd met nieuwe elementen
	Indo-Saraceense architectuur	Heropleving van Indiase architectuur en islamitische architectuur
	Mediterrane Revival-architectuur	Heropleving van de Italiaanse renaissancearchitectuur en Spaanse barokke architectuur
	Nieuwe Classicisme	Overkoepelende term voor moderne architectuur volgens premodernistische principes
	Architectuur uit de Russische Revival	Algemene term voor een aantal verschillende stromingen binnen de Russische architectuur die ontstonden in het tweede kwart van de 19e eeuw
	Traditionalistische School	Heropleving van verschillende regionale traditionele stijlen
	Lokale architectuur	Overkoepelende term voor regionale architectuurtradities die door de tijdperken heen zijn voortgezet, ook gebruikt en geciteerd in revivalarchitectuur
Neostijlen op basis van de Oudheden	Egyptische Revival-architectuur	Heropleving van Oud-Egyptische architectuur
	Myceense Revival-architectuur	Heropleving van de Myceense Griekse architectuur
	Renaissance-architectuur	Eerdere heropleving van klassieke architectuur
	Neoclassicistische architectuur	Latere heropleving van klassieke architectuur: Palladiaanse architectuur Lodewijk XVI-stijl Federale architectuur Jeffersoniaanse architectuur Empire-stijl Regency-architectuur Beaux-Arts-architectuur (ook in de City Beautiful-beweging)
	Russische neoclassicistische heropleving
	Griekse Revival-architectuur
	Neo-Grec	Heroplevingen van Oud-Griekse architectuur
Neostijlen op basis van de Middeleeuwen	Neo-Byzantijns	Heropleving van de Byzantijnse architectuur: Bristol-Byzantijns Russich-Byzantijns Roemeense heropleving Servo-Byzantijnse heropleving
	Neoromaans	Heropleving van de Romaanse architectuur: Romaanse Revival-architectuur in het Verenigd Koninkrijk Richardsoniaanse Romaanse stijl
	Neogotiek	Heropleving van de gotische architectuur: Timmerman-gotiek Collegiale gotiek Hoog-Victoriaanse gotiek Architectuur in Schotse baronstijl Neo-Manueline
	Neomoors	Heropleving van Moorse architectuur: Neo-Mudejar
	Neotudor	Heropleving van Tudorstijl: Zwart-wit Revival-architectuur
Neostijlen op basis van de Renaissance	Italianiserende architectuur
	Architectuur in Palazzo-stijl	Heropleving gebaseerd op het Italiaanse Palazzo
	Mediterrane Revival-architectuur	Heropleving van de Italiaanse renaissance-architectuur en Spaanse renaissance-architectuur
	Palladiaanse Revival-architectuur	Heropleving van Palladianisme
	Châteauesque	Heropleving van Franse renaissance-architectuur
	Jacobethan	Heropleving van Jacobijnse architectuur en Elizabethaanse architectuur
	Stile Umbertino	Heropleving van Italiaanse renaissance-architectuur
Neostijlen op basis van de Barok	Dutch Revival-architectuur	Heropleving van Nederlandse barokke architectuur
	Spaanse Revival-architectuur	Heropleving van Spaanse barokke architectuur
	Edwardiaanse barokke architectuur
	Stalinistische barok
	Engelse barok
	California Churrigueresque	Heropleving van Churrigueresque en Mexicaanse barok
Overige neostijlen	Neo Art Deco	Heropleving van de Art Deco-architectuur
	Cape Cod Revival	Heropleving van Cape Cod
	Dutch Colonial Revival-architectuur	Heropleving van de Nederlandse koloniale architectuur
	Georgische Revival-architectuur	Heropleving van Georgische architectuur
	Colonial Revival-architectuur	Heropleving van de Amerikaanse koloniale architectuur
	Maya Revival-architectuur	Heropleving van Maya-architectuur
	Architectuur in Pueblo Revival-stijl	Heropleving van de traditionele architectuur van Pueblo
	Spaanse koloniale heroplevingsarchitectuur	Heropleving van de Spaanse koloniale architectuur
	Mission Revival Style-architectuur	Heropleving van de architectuur van de missies in Californië
	Territoriale Revival-architectuur	Heropleving van territoriale architectuur

Nederland: verspreiding en kenmerken

In Amsterdam bijvoorbeeld onderging de stad na ±1880 een grote economische opbloei, waardoor er weer veel werd gebouwd en verbouwd. Hierdoor werd ook aan de architectuur een nieuwe impuls gegeven. Vooral de neorenaissance was erg populair, een neostijl waarin de oud-Hollandse stijl van het begin van de 17e eeuw herleefde. Toevallig was dat niet, aangezien de periode als een tweede Gouden Eeuw werd ervaren. Vooral veel openbare gebouwen zijn in deze periode gebouwd.