1915 – 1965: Functionalisme
Ontstaan
Ook wel: Het Nieuwe Bouwen of de Nieuwe Zakelijkheid genoemd.
In de vroege twintigste eeuw heerste de Amsterdamse School in de Nederlandse architectuur. Architecten van deze stijl waren op zoek naar oplossingen met 'eerlijke' materialen als baksteen, hout, natuursteen waarbij in de uitvoering ware vakmanschap en ambachtelijkheid centraal staat. In de jaren twintig ontstond er echter een (internationale) stroming die ernaar streefde om het bouwproces te aanschouwen als een industrieel proces met rationele methoden en met toepassing van industriële materialen zoals beton. Het Functionalisme verschilt dus fundamenteel van voorafgaande bouwstijlen. Architecten van het Functionalisme zijn er van overtuigd dat de juiste vorm van een gebouw vanzelf komt als bij het ontwerpproces wordt gericht op doelmatigheid. Efficiëntie is voor deze stijl een belangrijk kernwoord, moderne materialen werden snel geproduceerd en zo konden er in een rap tempo ontwerpen verwezenlijkt worden. Architecten van het Functionalisme halen hun inspiratie uit de Bauhaus-stijl en architecten als Le Corbusier en Frank Lloyd Wright.
Nederland: verspreiding en kenmerken
In Nederland werden de Functionalistische ideeën uitgedragen door de groep 'Opbouw' en later door de Amsterdamse groep 'De 8'. De 8 en Opbouw zijn
Met a-kubistisch doet De 8 een aanval op een meer directe concurrent dat ook van de Amsterdamse School was afgeleid, namelijk de in 1917 opgerichte De Stijl. De 8 was gekant tegen het gevoel en het individuele en hielden een pleidooi voor een rationalistische en universele kunst. De 8 streefde naar een bouwkunst die uitging van de behoeften van de samenleving, en benadrukte zo de dienende functie van de architectuur. Men probeerde architectuur te maximaliseren met een minimum aan middelen. De 8 kon daarom ook onder het functionalisme gerekend worden.
Het eerste gebouw in Amsterdam dat gebouwd is volgens de strikte principes van het Functionalisme, is het administratiekantoor van de Theosofische Vereniging. Het dateert uit 1926, wanneer de Amsterdamse School nog overheersend is. De ontwerpers van het administratiekantoor werken dan ook al aan de Van Nelle Fabriek in Rotterdam. In de laatste jaren voor de Tweede Wereldoorlog wijken steeds meer architecten af van de strenge regels van het Functionalisme. Een voorbeeld van deze afwijkingen is het Amstelstation uit 1939. Het heeft een geknikt dak met niet-constructieve pilaren op de voorgevel. Er wordt weer teruggegrepen naar ouderwetse vormen.
Materialen en bouwwijzen
Het credo is 'licht, lucht, ruimte'. Architecten van het Functionalisme willen lichte constructies en grote ramen: zonlicht en frisse lucht zijn onmisbaar voor een gezond lichaam. Er moest zo goedkoop mogelijk gebouwd worden, en ornamenten worden strikt afgekeurd. Constructies konden blootgesteld worden, in plaats van dat ze ingepakt werden zoals bij voorgaande stijlen. Gevels worden wit bepleisterd of wit betegeld. Ronde ramen komen ook steeds meer voor.
Voorbeelden Functionalisme architectuur in Nederland
Nederlandse architecten uit deze periode
en meer...
Trefwoorden
- De 8